

1- Ko woni Ebola?Ebola ko rafi paawle gonduɗe e ñawanɗe laayooje e ɓanndu haa hawra, addata oon rafi ko ñonkoto (virus) inniraaɗo caanngol ina RDC ina wiye Ebola.

Eddaaji joy Ebola nganndaama, heen nay ina ndaaɓa neɗɗo, gila 1976 rafi o ari e Afrik laabi capanɗe tati e ndeer gure joñiiɗe. Ko ari hikka ko noon hono mum suwaano waɗde, to bannge yaajde e hulɓinaade, etee ari ko e nokkuuji ɗi meeɗa arde.2 - Hol Ebola raaɓirta?Fuɗɗoode rafi o anndaaka tawo, etee hay kulle daaɓateeɗe nganndidaaka tawo, won tuumooɓe bilwile e kulle goɗɗe, ina yaakora neɗɗo heɓi rafi o ko e kulle dafanooɗe, maa tawa ko o ñaamɗo teew majje, walla o mem ɗe. So neɗɗo o heɓii rafi o, ina waawi raaɓde ko yaawi goɗɗo, ƴiiƴam, tuute, waaƴo e ko ummii e dafaaɗo fof ina raaɓa. Hay kaake dafaaɗo huutortonoo ina ndaaɓe sabu waasata waɗde ñonkoto o.
3 - Hol maale rafi o?Caggal nde neɗɗo heɓi ñonkoto ko foti no balɗe ɗiɗe haa 21, rafi o wona e feeñde, ɓanndu wula (faawna 38.5 °C) ndu loha, ndu muusa, yanta heen muuseeki hoore e peɗɗagol goddol. Rewata e ɗee maale ko tuure, ndogu-reedu, puƴe walla uube nduuya e ɓanndu haa hawra, tuyyam ndeer e boowal ɓanndu.

25 haa 90% e rafaaɓe ina canko, kala heen malaaɗo sellude, daɗi maayde ina jogoo hattan raaɓde fotde lebbi ɗiɗi, wadde o mbo foti reeneede ɗo hisi ngam hisnude woɗɓe.4 - Mbele safaara o rafi ina woodi?Safaara woodaani, faddungo kadi alaa, kono tan doktoreeɓe Ameriknaaɓe raaɓanooɓe to Liberiya nawtaa, ndokkaama safaara ngonɗo e jarribeede ZMapp, ala e sago ko maa o jarribee e woɗɓe ngam heɓindaade mbaawka makko safrude rafi o. So tawi ZMapp waawii foolde rafi o, ko maa ko heewi feewnee, ɗuum noon naamndii ko ngalu mawɗo.Kadi ko njiilaw safaara patdotooɗo rafi o wonaa, tawa ina walla ɓanndu neɗɗo riiwtude rafi o gila heɓindaaki mbo.5 - Hol no neɗɗo reentirtoo o rafi?Neɗɗo ina foti reentaade kala gonduɗo e o rafi, waasa mbo ɓadaade nih. Neɗɗo ina foti toppitaade laaɓal ɓanndu mum, sooɗaade juuɗe mum kala saha waɗa heen saabunnde.
Pulaagu.com
