- Ndimaagu
Wonnoo ɗoo ko suka debbo gooto. Omo wiyee Daado. Daado ko ɓaleejo juumo, mbaadi e nehdi! Ndiin wiyetee kaaɗtudi. Alaa fof to ndaarataa e Daado mbi'aa: «Sinno wonaa...» Ko gorko yoori hoore fof, so Daado ɓamtii gite mum ɓutte daneeje o ndaarii ɗum, o waɗdii heen mooso ray! Oon ñippan ɗe mum, roŋka anndude ko waɗata. Daado, kala ɗo o wirtii sagataaɓe worɓe, yeewtere mum'en telɓan! Waaw haala'en mbii: «Hoto mem ko a yamiraaka, kono wonaa hoto ndaar ko njiɗ ɗaa.» Daado wii ina ƴeewa ndimaagu worɓe ɗo tolnii. O wii: «Mi haaldataa e gorko ƴamal so wonaa cokaaɗo e suudu balɗe cappanɗe tati, subaka fof, ko lonngere wootere ñaamata e wooɓre wootere ndiyam yarata, ko e oon kumantee mi.» Kala garɗo ƴamde mo, ko ɗuum o wiyata ɗum. Oon wiya: «Miɗo yiɗ maa no feewi, kono mi waawaa.» Joom mum hoota. Kala ɗo ngar ɗaa taw ɗaa sagataaɓe worɓe ina njeewta, ko haala Daado ɓe kaalata, Alla e makko yooɗde. Sagataaɓe tato worɓe nani ɗuum. Oo ina wiyee Sammba, oya ina wiyee Demmba, tataɓo oo ina wiyee Yero. Gooto e maɓɓe fof, ko tinɗo hoore mum to diiwaan mum'en. Ɓe mbii: «Oo suka debbo no o wa'i yooɗde nii fof, roŋka gorko jaɓɗo ko o wii koo?» Ɓe mbii: «Ƴamoy en mo ngann den hol ko o miijii, walla hol ko miijo makko ngoo yiɗi wiide, ngann den ko cikku ɗen ko o miijii koo, so ina e makko.» Daado wii: « Mi wiyaani ko dañɗo resata mi. Mi wiyaani ko laamɗo resata mi. Mi wiyaani ko joom leñol resata mi. Mbii mi ko miɗo ƴeewa ndimaagu worɓe ɗo tolnii.» Ɓe ngari ƴamde Daado, gooto e maɓɓe fof hokkaa suudu. Daado ari salminde ɓe. Daado salmini Sammba, ɓe calmondiri haa saɗi joofi. Sammba haali sabaabu garal mum, wonde ari ko ƴamde mo. Daado wii: «So tawii ko mbii mi koo aɗa waawi waɗde ɗum, maa en kaaldu. Daado ɓenni to Demmba, ɓe calmondiri haa saɗi joofi. Demmba wii: «Itti mi wuro amen hannde, ko dawol jam tan. Addi mi, ko yiɗde ƴamde ma.» Daado wii: «So aɗa waawi waɗde ko mbii mi koo, ma en kaaldu.» Daado yahi to Yero. Ɓe calmondiri. Yero wii: «Ngar mi ko ƴamde ma.» Daado wii: «A waasataa nande ko mbii mi koo. So aɗa waawi waɗde ɗum, maa en kaaldu.» Kamɓe tato fof, ɓe mbaɗdii aadi e Daado. Gooto e maɓɓe fof sokaa e suudu. Ɓe ndammbii. Subaka fof, ko lonngere wootere e wooɓre ndiyam hokketee. Rawaandu ina nehaa e galle hee. Subaka fof, so lonnge ɗee ngarii, ndu ara teŋkude ɓe. Ndu daroo e damal suudu Sammba, ndu tawa Sammba ñaamii lonngere mum, yarii wooɓre mum. Ndu ɓenna to Demmba, ndu daroo e damal suudu Demmba, ndu tawa Demmba ñaamii lonngere mum, yarii wooɓre mum. Ndu ɓenna to Yero. Yero fecca lonngere mum e wooɓre mum, hokka ndu heen. Ɓe ngoori noon haa balɗe cappanɗe tati timmi. Wiyaa yo ɓe njaltu. Ɓe njalti. Gooto e maɓɓe fof timminii ndimaagu mum e aadi mum waɗdunoo e Daado. Wiyaa hol e maɓɓe potɗo resde Daado? Yimɓe hellifaaɓe noddaa, ngari, mbi'aa: «Ɓee ɗoo tato ngariino ƴamde Daado. Daado wiino ɓe kala desoowo ɗum, maa sokee e suudu balɗe cappanɗe tati, subaka fof, ko lonngere wootere ñaamata e wooɓre wootere ndiyam yarata. Kamɓe tato fof, ɓe timminii aadi maɓɓe e Daado.» Mawɓe hellifaaɓe mbii: «Ƴeewee gelooɗi teemedde tati, ngelooba heen fof waɗee iililal, Daado waɗee e nder iililal, gelooɗi ɗii coggee.» Ɓe mbii: «Moni e maɓɓe fof yoo yah nannga heen ngelooba: nannguɗo ngelooba Daado waɗɗii baa, oon humanee e Daado. So hay gooto e maɓɓe nanngaani ngelooba Daado waɗɗii baa, kamɓe tato fof, ɓe mbaasii Daado.» Ɓe kaalanaa. Ɓe njaɓi oon sariya. Moni e maɓɓe fof wiyaa yoo naattu suudu sokee. Gelooɗi mbaɗaa iilile, Daado waɗaa e nder iililal, waɗɗinaa heen ngelooba. Gelooɗi coggaa nawaa boowal wuro. Ɓe mbi'aa: « Jooni dey, gelooɗi nawaama boowal, moni e mon fof, yoo yah suɓoo e heen ngelooba: So arsuku mum hawrii e ngelooba Daado waɗɗii baa, oon humanee e Daado; mo arsuku mum hawraani e ngelooba Daado waɗɗii baa, oon ko Alla haɗi ɗum.» Ɓe pinii subaka, ɓe mbi'aa: «Jooni dey, gelooɗi ɗii njaltii boowal.» Moni e maɓɓe fof woni e hebaade. Rawaandu ndu ari e Yero. Ndu wii: «Yero, hannde nganndataa ndimaagu e moƴƴere ko nafata: Hannde mi yoɓ maa. Balɗe cappanɗe tati haa ndawdi e naange, subaka fof, mi aran teŋkude on, hay gooto e mon meeɗaa siftorde mi so wonaa aan. Aan, subaka fof, ko miin e maa peccata lonngere maa. Miin ko ɗoo nehaa mi, jeyaaɗo e galle hee fof, miɗo anndi balngol mum. Hay so joomi mum waɗaama lolli e lolli, walla waɗaama dow soorooji, so mi uurniima ɗo koyngal mum yaɓɓunoo, mi yiitat ɗum. So gelooɗi ɗii njaltii, kala ngelooba Daado woni, mi yiitat ba. So on njaltii, kala ngelooba njii ɗaa miɗo e les mum, ko baan Daado woni, ngaraa nanngaa caanol mabba.» Ɓe njalti, ɓe pa'i boowal. Ɓe tawi teemedde tati ngelooba ina darii. Illilal fof, cikkataa faɗɗi gonngal ngal. Rawaandu nduu ari naati e diɗɗal gelooɗi hee. Ndu heɓi les ngelooba Daado waɗɗii baa, ndu lelii. Sammba ari suɓii heen ngelooba, nanngi caanol mabba. Demmba ari suɓii heen ngelooba, nanngi caanol mabba. Yero ari darii. Nde rawaandu nduu sooynii mo tan, haftii darii les ngelooba Daado woni baa. Yero daaƴi koyɗe fa'i e mayru, yettii, nanngi caanol mabba ngelooba. Gelooɗi ɗii ɗowaa, ngaddaa hakkunde wuro. Moni e maɓɓe fof, ngelooba mum, iililal mum tellinaa. Sammba, iililal mum udditaa: hay batte alaa heen. Demmba, illilal mum udditaa: hay batte alaa heen. Yero, ililal mum udditaa: Daado tawaa e nder maggal. Gulaali ngulli yimɓe ɓee ngoni e wiide: «Ɗum dey woni muynude mbelɗam!» Mawɓe hellifaaɓe mbii: «Ko Yero arsuku mum hokki.» Daado nanngi e junngo Yero, ɓe pa'i galle Daado'en. Ɓe njettii galle Daado'en, Yero wii: «Daado?» Daado wii: «Naam.» Yero wii: «Sammba e Demmba fof, mi ɓuraani ɗum'en ndimaagu. Minen fof, min mbaɗii ko mbiino ɗaa koo. Kono wanaa sabu mi hawrii e ngelooba mbaɗɗino ɗaa baa tan, woni maa kumane ɗen. Kala mo njiɗ ɗaa e amen, ko oon kumdante ɗaa.» Daado wii: «Ko aan njiɗ mi. Jooni wiide ko wiide maa. So aɗa yiɗi mi, hannde hiirataa en kumanaaka.» Yero wii: « Miɗo yiɗ maa.» Daado yalti haalani baaba mum e yumma mum. Ɓeen mbii: «Mo njiɗ ɗaa fof, ko oon min njiɗi.» Dewgal ngal humaa. Yero wii: «Daado, njiɗ mi ko lelnde ndee waɗa wuro amen.» Daado wii: «So a yiɗii, mi hurtoyoo hannde.» Yero wii: «Njiɗ mi ko kurtoyo ɗaa hannde.» Daado yalti haalani baaba mum e yummum. Ɓeen mbii: «Wiide ko wiide mon No njiɗir ɗon fof...» Tabalde fiyaa, wiyaa Daado ina hurtoyoo hannde. Daado ina joginoo cakka kaŋŋe. O wii: «Yero, ndah cakka am kaa, mooftanaa mi haa njetto ɗen.» Yero heɓii cakka kaa, waɗi e jayba mum. Wonnoo Daado ko ɓii galo, ko ɓii innee-anndee, falnde ndee fof renndii ɗo galle baaba makko ɗoo. Moni fof wii maa yaha kurtungu makko, maa ɓur teemedde ɗiɗi ndimaangu ceŋaa labale. Ɓee mbaɗɗii coweeji, ɓeya mbaɗɗii bamɗi, ɓee njahri koyɗe. Gulaali e kuljinaali, gila e wammbaaɓe haa e awluɓe, haa e ñeeñɓe, haa e coolooji, leydi ndii fof dilli ñande Daado hurtoytoo ndee. Ñande mum Yero ina weltii sanne. Nde yahi haa kurtungu nguu yalti, dimaaɗi ina ngama, ɗii ina cuudoo, ɗii ina mbaɗa baamte: ɗoon yitere ndaarata tan haa... Nde yahi haa kurtungu nguu yawti, Yero waɗdii ndimaangu mum, yalti wuro. Yero fooɗti taltali heedti caggal. O jolni junngo e jayba makko hee, o yaltini cakka kaa, o woni e uurnaade ka, omo ɓuucoo ka, omo teɓɓoo ka, tan haa ciilal diftii cakka kaa diwdi heen! Omo ndaara ngal, haa ngal majji e leɗɗe. Ɗuum haawi mo sanne. Holno o waɗata? O noddi giƴiiko gooto, sehil makko sanne. Oon wii: «Yero, aan kam giƴam, ko heednu maa caggal? Haalan am no njiitir ɗaa ngelooba Daado waɗɗinoo baa. Yero wii: «Giƴam, won ko heɓi mi ɗoo jooni.» Oon wii: «Hol ɗuum?» Yero wii: «Ko njiɗ mi haalande ma koo, mi yiɗaa hay gooto nana ɗum.» Sehil makko oo wii: «Ko njibina ɗen koo, a meeɗii haalande mi sirlu, nantu ɗaa bannge goɗɗo?» Yero wii: «Alaa... Kaalantu maa mi, won ko heɓi mi jooni. Daado ina resndunoo mi cakka mum, miɗo teɓɓotonoo ka, ciilal diftii e juuɗe am. Mi waawaa gite amen laaɓda nayi, o naamnoo mi cakka kaa, tawa mi alaa ka. Mi waawaa wiide mo: "Cakka ndesnduno ɗaa mi kaa, ciilal nawi!" Jooni miɗo abboo ciilal ngal, so mi heɓaani cakka kaa, mi waawaa artude, gite am e gite Daado ndaarondira. Njiɗ mi, giƴam, ko hoto haalan ɗum hay gooto. So a naamnaama, wii a yi'aani mi. Ñande Daado naamni maa mi fof, noddaa baaba am e neene am, kaalanaa ɓe sirlu oo. Hoto haal, so wonaa ñande Daado naamni maa mi. Ñande mum, mbi'aa Daado, mi seerii mo.» Yero yiilti puccu mum, naati e ladde. Kurtungu ɓenni, fa'i wuro Yero'en. Ɓe njettii wuro, Yero yi'aaka! Sehil makko oo naamnaa, oon wii: «Mbayru mi Yero ko gila galle Daado'en.»Waɗii balɗe, Yero ina laaknee e falnde hee fof, hay gooto waawaa wiide ko ɗoo Yero rewi... Ɗuum haawi yimɓe ɓee fof. Ɗuum fof, Daado meeɗaa haalde heen konngol. Daado jooɗiima hitaande, naamnaaki Yero. Haa heen gootol, Daado noddi sehil mum Yero oo. Daado wii mo: « Aan kam, to Yero woni?» Oon wii jooni yontii haaleede, jooni lajal ngal timmii. Oon wii: «Daado, noddu esa'en, mi haalan maa ko Yero wii.» Daado noddi baaba mum Yero e yumma mum Yero. Ɓeen ngari, ɓe njooɗii. Sehil mum Yero oo wii: «Yero, nawi ɗum ko Daado ina resndunoo ɗum cakka. Nde kurtungu nguu yalti ndee, wonnoo Yero ina wondi e weltaare mawnde, o yaltini cakka kaa omo uurnoo ka, omo teɓɓoo ka, tan haa ciilal diftii ka e juuɗe makko. Yero wii gite mum e gite Daado mbaawaa laaɓdude nayi, tawa o alaa cakka kaa, o waawaa wiide Daado: "Cakka ndesnduno ɗaa mi kaa, ciilal diwdii heen..." O abbiima ciilal ngal, o artataa e leydi hee tawa o yiitaani cakka kaa. Ɗuum nawi mo. O wii so wonaa ñande naamni ɗaa mo, hoto mi haalan hay gooto. Daado, Yero wii ñande naamni ɗaa mo fof, yo mi haalane, o yaafiima daande maa.» Tan yumma mum Yero e baaba mum Yero ngoni e woyde... Daado wii: « Hoto ngoyee! Ko miin foti woyde.» Daado wii: «Gorko am e aduna, ko kaŋko. Miɗo abboo mo. So mi yiitaani mo, mi artataa e leydi ndi. Nde njii ɗon mi fof, tawat miɗo ardi e makko, walla miɗo waawi wiide on ko ɗoo o woni...» Daado fayti suudu mum. Nde Daado yettii suudu mum ndee, o ɓoori comci makko haa laaɓi, o ƴeewi taggere leppi, o hetti heen tuuba e wutte, o foogi hoore makko haa laaɓi cer, o meerti laafa e hoore makko. O waɗti hoore makko no gorko nii, hoto worɓe nganndude mo. Yeeso ngoo fof, o waɗi heen ndoondi, hoto worɓe tampinde mo. Daado fini subaka law, o yalti leydi ndii. Wuro fof o ari, o liggoo. Omo teena leɗɗe, omo soppa tuugaaji omo yeeya. Liggey worɓe tan o liggotoo. Omo ayna. Ɗo o yottii fof, o laakna Yero. Yero woni tan ko e nder ladde. Ɗo o yii ciilal fof, o yaha toon. Omo ƴeewa cakka kaa. Addata mo e wuro tan, ko ƴeewde ko o ñaami. O addora gubbal walla leɗɗe, o yeeya, o sooda ko o ñaami, o ruttoo ladde.
------------------------Ceerno ina resi debbo mum. Debbo oo ko moƴƴo ŋari no feewi. Sanɗa ari e wuro hee, jippii ɓe. Sanɗa oo wii ari ko janngude. Nde Sanɗa oo yii debbo oo, tan o jarlibaa e debbo oo. Debbo oo jibidinii e Ceerno oo ɓiɓɓe tato worɓe. Sanɗa oo wii: « Miɗo yiɗ maa. Tee njiɗ mi ko kumane ɗen.» Debbo oo wii: «Miin ko mi desaaɗo, mi jibidinii e gorko am ɓiɓɓe tato, mi waawaa woppude sukaaɓe am.» Ñande fof, Sanɗa oo ina rewi debbo tan. Debbo oo wiya: «Woppam!» Sanɗa rewi heen haa tampi, debbo oo haalata tan ko konngol gootol: «Woppam!» Sanɗa kalwi debbo waɗi e haatumeere, waɗi e ñaamde. Debbo ñaami. Ndeka Sanɗa waɗi e aaye mum, kala ko o haalani debbo oo, waawaa salaade; debbo yi'ataa hay gooto so wonaa Sanɗa.Sanɗa oo wii: «Woppu gorko maa kumane ɗen.» Debbo oo wii: «Holno ngoppirat moo mi?» Sanɗa wii: «Mi waɗat huunde, so a lootiima tan, a wayat no maayɗo nii, ɓe mbi'a a maayii. So ɓe ngubbii ma tan, futuro mi ara mi ubbit maa; mi waɗa huunde, tan a ummoto, ndog en njeh en leydi ngoɗndi.» Debbo oo jaɓi ko Sanɗa oo wii koo. Sanɗa totti mo aaye, o lootii, tan o maayi! Tan wiyaa debbo ceerno maayii. Debbo waɗaa kasaŋka, roondaa, ubboyaa. Sanɗa wii: «Ceerno, tawde Alla waɗii haajaande mum, jooni hakkille maa oo ina diwi, miɗo yawta yeeso.» Ceerno wii: «Ina moƴƴi. Ko maayde yimɓe tagraa.» Futuro tan Sanɗa yahi baamuule. O yottii, o waɗi ko o waɗannoo, o ubbiti debbo, tan debbo haftii darii, wa'i ɗum no koyɗol nii. Ɓe ndogi, ɓe njehi leydi ngondi. Debbo woppii gorko mum e sukaaɓe mum tato. Ceerno heddoraama cukalon mbaayeyon, kon nganndaa yumma mum’en no feewi. Ɓe njehi leydi ngondi, ɓe ngari e wuro mawngo, ɓe koɗi ɗoon. Sanɗa oo woni ceerno mawɗo e nder wuro hee. Kaŋko janginta sukaaɓe wuro ngoo, kaŋko woni elimaan wuro ngoo. Omo hokkaa hoolaare mawnde sanne, hay gooto yiiraani mo ko ooñii. Ceerno mo debbo mum maaynoo oo wii sukaaɓe mum: «Eɗen ɗannoo, oɗon njangoya.» Ɓe ɗannii. Ɓe ngari e wuro, ɓe njippii e galle. Ko e ngoon wuro debbo oo e Sanɗa koɗi. Sallifanaa juulaa. Ceerno wii sukaaɓe mum: «Njahee njeloyoɗee.» Sukaaɓe ɓami paali mum'en njehi njelaari. Ɓe ngari e galle eɓe njeloo tan haa debbo oo yii ɓe. O heftini ƴiiƴam. Debbo oo wii: «Almuɗɓe, ndehee sadak!» Almuɗɓe ngari o sakkii ɓe. O wii: «Holto njeyaɗon?» Ɓe mbii: «Wuro Kaari.» O wii: «Yumm on no wiyetee?» Almuɗɓe mbii: «Neene amen ina wiyee Kaari, kono o maayii ko ɓooyi, min ngann daa mo nii no feewi.» Mawngel ngel wii: «Miin hoore am, ko seeɗa nganndu moo mi. Heddiiɓe ɓee ngann daa mo.» Debbo oo wii: «Baaba mon no wiyetee?» Almuɗɓe mbii: «Baaba amen ina wiyee Ceerno Kaari.» Debbo oo wii: «To o woni?» Almuɗɓe mbii: «Ko galle Kaari, toon baaba amen woni.» Tan o itti gertooɗe defaaɗe o hokki almuɗɓe. Almuɗɓe ñaami haa kaari. O itti gertogal, o wii: «Nawanee ceerno mon. Ñande fof, ngaree ɗoo, mi sakkoo on.»
Almuɗɓe kooti to ceerno mum'en. Ɓe njettii, ɓe totti baaba maɓɓe gertogal defangal, Baaba maɓɓe wii: «To ittu ɗon ngal gertogal?» Almuɗɓe mbii: «Baaba, debbo gooto, min nji'ii ɗum ɗaa, oon ñammini min haa min kaari gertooɗe cahaaɗe; o hokki min gertogal yo min nawat ceerno amen. O wii ñande fof, yo min ngar toon o sakkoo min.» Ceerno wii: «Oo debbo dey ko jurumdeero!»Ñande fof, almuɗɓe njaha kacitoo, ngottoo. Haa waɗi sahaa gooto, baaba oo wii: «Njah en mi salminoya korɗo Alla ñamminoowo on ñande fof oo.» Tan ɓe pokkiti, ɓe njehi to galle debbo oo too. Ɓe njottii, tan ceerno yii debbo oo, wii: «Subahaana Alla! Alla dey anndi so maayɗo ina wuurta, kono oo, ko Alla ittata...» Nde o yottii tan, o nanngi debbo, woni e woyde. Tan debbo luuki, yimɓe ngari naati galle. Ɓe mbii: «Ko woni?» Debbo oo wii: «Oo gorko yii kam tan woni e woyde...» Yimɓe ɓee mbii: «Ko ndee heddono: seernaaɓe mbaɗtii yande e rewɓe jananɓe!» Ɓe mbii: «Gorko, woppu debbo janano!» Ceerno wii: «Saallaaw! Oo ko debbo am.» Yimɓe ɓee mbii: «To debbo maa woni?» Ceerno wii: «O maayii. Kono ko Alla ittata, ko kaŋko woni oo.» Tan Sanɗa oo noddoyaa, wiyaa: «Ar, debbo maa, gorko happitiima.» Sanɗa ari, wii: «Musiɗɗo, ko renndin maa e joom suudu am?» Ceerno wii: «Oo ko joom suudu am.» Sanɗa oo wii: «To joom suudu maa woni?» Ceerno wii: «O maayii.» Sanɗa wii: «Juulɓe, on ƴeewataa kaa haala?» Yimɓe mbii: «Kaa haala, nawee ka galle joom wuro: oo ceerno ko kaangaaɗo.»Yimɓe nanngi ceerno faaraa galle joom wuro. Joom wuro wii: «Ɓenninee ɓe to laamɗo: kaa wonaa miin ñaawata ka.» Ɓe njottii galle laamɗo. Laamɗo wii: «Holko renndini on?» Sanɗa wii: «Oo gorko dey yii debbo am tan yani e mum.» Laamɗo wii: «Ceerno, holko renndin maa e debbo janano?» Ceerno wii: «Oo, ko Alla ittata, kono ko debbo am.» Laamɗo wii: «Holto debbo maa woni?» Ceerno wii: «Debbo am maayii.» Laamɗo wii: «Mande o maayi?» Ceerno wii: «Hikka waɗi duuɓi joyi.» Laamɗo wii: «Aan, hay gooto waawaa safrude ma; safrude ma weeɓaani... Cokee mo!»
-----------------------------------Daado ina e wuro hee, omo tawaa ñaawoore ndee. Tan o haftii, o darii. O wii: «Laamɗo, maa njaafo ɗaa mi, kono goonga ko ngesa Alla, garɗo fof ina foti fiide heen paafal.» Tan yimɓe ɓee mbii: «Holi oo?» Woɓɓe ɓee mbii: «Oo dey, ko suka liggotooɗo e wuro hee oo.» Laamɗo oo wii: «Mi laamiima duuɓi cappanɗe joyi hikka, mi meeɗaa nande kaa e sellude, mi yi'aani ko wa'i nii e wonde goonga. Ko mbii ɗaa koo, ko goonga... Aan, aɗa waawi ñaawde kaa?» Daado wii: «Miɗo waawi.» Laamɗo wii: « Miɗo haalan maa konnguɗi ɗiɗi, cuɓo ɗaa heen gootol: go'o, so tawii a ñaawii sariya kaa naatii hakkillaaji yimɓe ɓee, laamu nguu ina hokku maa teddungal mawngal; ɗiɗi, so tawii ñaawoore maa ndee naataani hakkillaaji yimɓe ɓee, aɗa hirsee.» Daado wii: «Mi jaɓii.» Laamɗo wii: «Ñaaw ɓe.» Daado wii: «Ngaddanee kam sagataaɓe tato. Sagataaɓe tato ngari.» Daado wii: «Ceerno, no oo ɗoo debbo woniri debbo maa?» Ceerno wii: «Alla anndi so maayɗo ina wuurta! Kono oo debbo, kañum jibini ɓee ɗoo sukaaɓe.» Daado wii debbo oo: «Aɗa anndi ɓee ɗoo sukaaɓe?» Debbo wii: «Miin kay ko njurum tan heɓnoo mi, miɗo sakkoo almuɗɓe ɓee, maa taw safaara wontii ɗeɗɗere.» Daado wii: «Sanɗa, debbo maa oo, ko kumana ɗon koo, ɓooyii?» Sanɗa wii: «Duuɓi joyi, walla jeegom.» Haaliyaŋkooɓe mbii: «Goonga regan.» Daado deeyi sagataaɓe tato ɓee. O wii: «Ƴeewanee kam loonde, ƴeewon leydi mboɗeeri mbaɗ on e nder loonde hee, mbaɗon ndiyam, iirton, naat non nder huɓeere, hoto hay gooto yii. Gooto e mon fof yaltida e laɓi. So mi wiyii: "Nanngee oo", so on nanngii oon, naat non ɗum toon to nder huɓeere too, mbaɗ on juuɗe mon e nder loonde hee. Njalt on, juuɗe mon e laɓɓe mon fof yoo taw ina ngojji.» Sagataaɓe mbaɗi noon. Ɓe njalti, moni e maɓɓe fof woni e welnude laɓi mum. Daado wii: «Ceerno e sukaaɓe mum fof yoo kirsee!» Yimɓe ɓee mbii: «Hii jam, ko ndee ñaawoore woni?» Laamɗo wii: «Accee mo o ñaawa sariya makko.» Daado wii: «Kirsee ceerno.» Ceerno nanngaa, woni e wiide: «Feere am bonii, mi accii ɗo boni.» Ceerno naatnaa nder huɓeere. Ɓe mbii: «Muɓɓu hunuko maa, min kirsaani on.» Ceerno deƴƴi... Sagataaɓe njalti, juuɗe mum'en e laɓɓe mum'en fof ina ngojji coy.» Daado wii: «Nanngee ɓiɗɗo mawɗo oo!» Oon nanngaa. Tan debbo oo warñi. Sagataaɓe paari mo nder huɓeere, tan ɓiɗɗo oo woni e woyde, omo wiya: «Feere am bonii, ee neenooy am!» Sagataaɓe moofti mo toon e nder huɓeere, ɓe mbii cukalel ngel deƴƴu. Ngel deƴƴi. Ɓe mbaɗi juuɗe maɓɓe e nder loonde, ɓe njalti juuɗe maɓɓe ina ngojji coy. Daado wii: «Nawee ɗiɗaɓo oo!» Oon nanngaa. Debbo oo, gite mum ngoni e werlaade gonɗi. Ɓe paari ngel nder huɓeere. Ngel luuki: «Feere am bonii, ee neenooy am!» Debbo roŋki jooɗaade, haftii darii. Sagataaɓe moofti toon cukalel ngel, ɓe njalti juuɗe maɓɓe ina ngojji. Daado wii: «Nawee tataɓel ngel!» Tan debbo oo wii: «Ngoppanee kam koddayel am!» Ɗoon batu oo fof haftii darii, moni fof uumiri bannge. Debbo oo wii: «Saallaaw, ko miin jibini ɓe!» O wii: «Oo ɗoo ceerno woni baaba mum sukaaɓe am.» Daado wii: «Hol no worɓe ɗiɗo ngoniri worɓe maa?» O wii: «Baaba mum sukaaɓe oo woni gorko am. Oo Sanɗa ariino wuro amen, o yii kam o wii omo yiɗi mi. Mbii moo mi, miin ko mi desaaɗo. O waɗi huunde fof, caliimi. Haa heen gootol, o hokki mi goro ƴakku mi, tan hakkille am ruŋtii gorko am e sukaaɓe am. Haŋkadi, mi yi'ataa so wonaa kaŋko. Ko o wii fof, ɗuum mbaɗat mi. O wii kam ma o hokkam huunde, so mi lootiima ɗum tan, mi wayat no maayɗo nii. So mi maayii, mi ubbaama, o ara o ubbita mi. O wii so o ubbitii kam tan, mi wuurtat, min ndoga, min njaha leydi ngonndi. O hokki mi aaye lootii mi, keɓ mi dow ndaɗɗudi lelii mi. Ɗoon mbayru mi anndude ɗo ngon mi. Miin kam, wayi mi ko no koyɗol nii, njii mi tan ko miɗo darii e yeeso makko. O wii: "Njah en!" Min ndogi, min ngari ɗoo e leydi hee. Hakkille am ko birninooɗo, ko ko njii mi sukaaɓe ɓee ɓernde am hecciɗi.» Daado wii: «Sanɗa, ko noon?» Sanɗa wii: «Ko noon. Ko jarabi heɓnoo mi, mi yiɗno mo no feewi, huunde fof jarani mi waɗde...» Daado wii: «Banndiraaɓe, on nanii?» Yimɓe ɓee mbii: «Min nanii jaati, laaɓii cer!» Waaw haala'en mbii: «Fenaande ina jogii koyɗe, kono alaa dote; ina waawi dogde, kono waawaa jooɗaade.» Daado wii: «Laamɗo, jooni dey ñaawoore am gasii.» Laamɗo oo ummii darii, o wii: «Ko kaa sariya laaɓi! Mi waɗii ma ñaawoowo leydi ndii hannde... Hol no mbiyete ɗaa?» Daado wii: «Mbiyetee mi ko Paate.» Laamɗo wii: «Ko ɓiɗɗo gooto debbo ndañ mi. So aɗa yiɗi mo, mi hokkii ma mo, e galle ɗo koɗ ɗaa.» Daado wii: «Miɗo yiɗi mo. Naamno ɗee mo so omo yiɗi mi?» Laamɗo wii ɓiyum: «Diiye, ko mbii ɗaa e ko mbii mi koo?» Diiye wii: «Miɗo yiɗi mo.» Laamɗo wii: «Mi humii dewgal mon hannde.»
Paate humanaama e Diiye ɓii laamɗo. O hokkaa galle, o hurtini Diiye. Hiiri, dammbooɓe kooti, Paate wii: «Diiye, ko miin woni gorko maa?» Diiye wii: «Hii, mi sikku?» Paate wii: «Miɗo jogii ɗoo sirlu gooto, miɗo haalan maa. So tawii aɗa waawi mooftude, ina moƴƴi; so a waawaa mooftude sirlu oo, mi doga mi yalta leydi ndii.» Diiye wii: «Haal mi nana.» Paate wii: «Miin mi wonaa gorko. Ko mi debbo.» Paate ɓoori comci mum, o holli enɗi makko Diiye. O wii: «Mi joliino to leydi amen, mbii mi miɗo ƴeewa ndimaagu worɓe ɗo tolnii. Mbii mi mi humantaake so wonaa gorko cokaaɗo e suudu balɗe capanɗe tati, subaka fof ko lonngere wootere ñaamata e wooɓre wootere yarata. Kala baɗɗo ɗuum, mi humanee e mum. Sagataaɓe tato ngari, ko ɓe yooɗɓe, ko ɓe dañɓe. Ɓe ngari ƴamde mi. Gooto e maɓɓe fof sokaa e suudu. Subaka fof ko lonngere wootere e wooɓre wootere hokketee. Heen ɗiɗo, nde lonnge ɗee ngari fof, ñaama lonnge mum'en, njara gooɓe mum'en. Heen gooto, subaka fof, rawaandu ara feccondira e rawaandu nduu lonngere mum e wooɓre mum. «Ñande ɓe timmini aadi amen, ñaawooɓe goongiranteeɓe noddaa ngari; ɓe mbii yoo gelooɗi teemedde tati ngaddee, ngelooba fof waɗee illilal, mi waɗee e nder illilal, gelooɗi ɗii coggee ndaroo hakkunde dingiral, gooto e maɓɓe fof wiyee yoo yah suɓoo heen ngelooba: kala kawruɗo e ngelooba mbaɗɗii mi baa, mi humanee e oon; so hay gooto e maɓɓe hawraani e baan, kamɓe tato ɓe mbaasii. «Ñande gelooɗi ɗii mbaɗaa illile ndee, rawaandu nduu ari e mo feccondirannoo oo, ndu wii: "Hannde ngann ɗaa ko woni moƴƴere e ndimaagu." Rawaandu nduu wii mo: "So gelooɗi ɗii njaltii, kala ngelooba njii ɗaa miɗo les mum, ko baan Daado woni." Mi siftin maa ko Daado mbiyetee mi. «Gelooɗi njalti, o ari haa e diɗɗal gelooɗi hee. Rawaandu nduu ari heɓi ngelooba ngon mi baa, heɓi les mum, ndu lelii. Ndu sooynii mo tan, ndu haftii ndu darii, o fayi e mayru. O nanngi baan ngelooba. «Mawɓe ñaawooɓe ɓee mbii ko kaŋko arsuku mum hokki. O wii kam o ɓuraani heddiiɓe ɓee ndimaagu, kala mo njiɗ mi e maɓɓe, yo mi humane e oon. Mbii mi ko kaŋko njiɗ mi. Min kumanaa. «Ñande kurtungu nguu, ngittu mi cakka am ndesndu moo mi. Ñande mum, omo weltii sanne. Min njalti wuro, o yaltini cakka kaa, omo uurnoo ka, omo teɓɓoo ka, haa ciilal diftii ka e juuɗe makko. O wii sehil makko, o waawaa yiide mi tawa o alaa cakka kaa, o abbiima ciilal ngal. O wii o artataa e leydi amen so wonaa o yiitu cakka kaa. O wii oon, kala nde naamni moo mi, yo oon noddu baaba makko e yumma makko, o haalan min yaadu makko, hoto oon haalan hay gooto so wonaa ñande naamni moo mi. O wii oon, ñande naamni moo mi fof, o accii daande am. «Mi jooɗiima hitaande, mi naamnaaki mo. Heen gootol, noddu mi sehil makko oo, mbii moo mi: "Hol to gorko am oo yahi?" Oon wii yontii haaleede... Oon wii yo mi noddu esam'en, o haala ko Yero wii. Noddu mi ɓeen, o haalani min ko kaalan maa mi koo. Jooni, miin ne, mi fellitii miɗo abboo mo. So mi yiitaani mo, mi hootataa leydi amen. Mbaɗtu mi hoore am no gorko nii, hoto worɓe tampinde mi. «So tawii aɗa waawi mooftude ɗuum, kaalan aa kam; so tawii a waawaa, haalan am, mi doga mi yalta leydi mon, hay huunde waawaa falaade mi... So wonaa njii mi Yero, walla mi wiyee ko ɗoo o maayi. Gorko am e aduna ko kaŋko.» Diiye wii: «Mi woondii e yeeso Joomiraaɗo, nde ka nanaa fof, ko aan haali, walla ko aan yamiri.» Daado wii: «Suudu maa nani, suudu am nani.» Ɓe koɗdii duuɓi joyi. Diiye meeɗaa haalande ɗum hay jinnaaɓe mum. Daado woni ñaawoowo leydi ndii. Kala ko tiiɗi ñaawde, so Daado arii, ñaawat ɗum haa laaɓa cer, naata hakkillaaji yimɓe fof.
Yero woni tan ko e ladde. Toon o hoɗi. Kala ɗo o yii colli, o yaha toon ƴeewde so ciilal ngal woppaani ɗoon cakka kaa. So o hooƴaama, o teena leɗɗe, walla o wubba, o yeeyoya wuro, o sooda ko o ñaami, o ruttoo ladde. Haa waɗi sahaa gooto, omo wubbi, o tiri gaccungol makko, tawi o tampii, o ɗomɗii. O talli gaccungol ngol sara ɓokki mawki. O lelii e dow gaccungol ngol, omo ndaara ɓokki kii. Tan, o yii e nder luuro ɓokki kii huunde ina jalba e nder toon. Ndeka ko ɗoon ciilal ngal hoɗi. O ummii, o darii, o yii ko jalbata koo, mooƴu ina sara mum. O jolni junngo makko e nder luuro hee, o suuti ɗum tan, o tawi ko cakka kaa. O ndaari ka haa ɓooyi, o wii: «Eskey Alla!» O wii e ɓernde makko: «Debbo alanaa kam leydi amen. Kono ma mi naw cakka kaa haa leydi amen, mi yaha wuro Daado'en, mi hokka mo ka.» Kala ɗo o resaa, mi tottan mo ka. Yero wii: «Jooni dey so mi hootii, alanaa kam gacce.» O woppi gaccungol makko e gubbal makko, o ƴeɓti cakka kaa, o soomi ka e tekkere makko, o ɓitti e naafki makko. O yahi wuro. Wuro ngoo, weendu mawndu ina ɗoon. O yottii e weendu hee, o woni e soccude cakka kaa, o socci ka haa laaɓi cer. O fawi ka dow wutteyel makko, omo fadi haa ka yoora, walla haa saaɗa seeɗa, o ƴeɓta ka o hoota leydi maɓɓe. Ndeka debbo nayeejo yii mo, yii cakka kaa, yiɗi wujjude ka. Kono ina anndi Yero hakkille mum woni ko e cakka kaa. O waawaa wujjude ka. Cakka kaa saaɗi tan Yero ƴeɓti ka, soomi ka e nder tekkere mum. O ɓitti ka e naafki makko, o woni e yahde. Tan debbo nayeejo oo luuki, o wii: «Ngaree, gujjo wujjii cakka am!» Yimɓe ngari mbii: «Neene, ko woni?» Debbo oo wii: «Oya suka jahoowo, wujji cakka am. Miɗo loototonoo, paw mi cakka am dow comci am, pal mi daande, tan oo ɗoo gorko ari ƴeɓti ka. Ko mi mawɗo, mi waawaa dogde, omo naa ɓitti ka e naafki makko.» Tan yimɓe ɓee nanngi Yero, ɓe kefti cakka kaa, ɓe pii mo haa ɓanndu nduu fof waɗi lare! Hellifaaɓe ngari keɓti mo e juuɗe sukaaɓe. Tan Yero gumaa, o roŋki haalde. Konngol makko fof ko wiide: «Miin Yero...», O yiila hoore. Yero nawaa galle laamɗo. Ko ɗoon Daado woni ñaawoowo. Yero sokaa. Haa ñaawoore makko yonti. Cakka kaa addaa to ñaawoowo oo. Daado yii cakka kaa, tan o soomi ka, o wii: «Diiye, daarol ndaaranno maa mi, aɗa siftora?» Diiye wii: «Miɗo siftora.» Daado wii: «Mi anndaa to gorko oo heɓi cakka kaa, kono kaa ɗoo cakka nawi gorko am. Ndon mi ka ko e neene am, neene am roni ka ko e yumma mum. Haa janngo mi yiya gujjo oo.»
Weeti, Yero haɓɓaa haa tiiɗi, addaa hakkunde batu. Daado ñuumanii Diiye, o wii: «Ko oo ɗoo gorko woni gorko am oo, mo kaalanno maa mi oo. O wiyetee ko Yero.» Cakka kaa fawaa hakkunde batu oo. Daado ndaari cakka kaa, o ndaari Yero, o moosi. O suuti ka, o joƴƴini ka. O tellii hakkunde batu oo. O wii debbo nayeejo oo: «Neene, hol no gujjo oo wujjiri cakka maa?» Debbo oo wii: «Mi yaano weendu too, coccu mi cakka am, paw mi ka dow comci am, ngon mi e lootaade, pal mi daande tan, oo ɗoo gorko ari wujji cakka kaa, tan woni e dogde... Alla e yimɓe mballi mi, nanngani mi mo.» Yero addaa. Paate wii: «Gorko, aan ne, no keɓru ɗaa cakka kaa?» Yero wiya: «Miin Yero..., tan o yiila hoore, tan o deƴƴa, o roŋka yo o haal.» Yimɓe mbii: «Ko gujjo haawnii! Ñande fof aɗa adda leɗɗe maa, aɗa yeeya, a wujjii tan a muumɗii!...» Paate wii: «Neene, haaɗi oo ɗoo gorko roŋkaama yo o haal, ɓiya ina e batu hee?» Ɓiyum debbo nayeejo oo ummii darii. Paate wii: «Gujjanaaɗo oo, ko yumma?» Suka debbo oo wii: «Ko neene am.» Paate wii suka debbo oo: «Ndaar am.» Suka debbo oo ndaari mo. Paate wii : «So a maayii janngo, ko aan tan e qabri maa. A meeɗii yiirude neene maa kaa ɗoo cakka?» Suka debbo oo deƴƴi. Paate wii mo: «Ko aan min keɗii.» Suka debbo oo wii: «Alaa.» Paate wii: «Neene, hol baylo tafanɗo ma kaa ɗoo cakka, walla mo cooru ɗaa ka? Noddu mo o seedtono maa.» Tan debbo nayeejo oo yoomi, roŋkaa yo o jaabo. Paate wii Diiye: «Sirlu kaalanno maa mi oo, mi yamirii ma jaŋtono yimɓe ɓee.Diiye haftii darii e hakkunde batu hee. O wii: «Musiɓɓe tedduɓe, oo ɗoo joom galle am, o wonaa gorko, ko debbo. Oo ɗoo gorko biyaaɗo ko gujjo oo woni gorko makko. Ñande ɓe kumanaa ndee, o itti kaa ɗoo cakka, o resndi gorko oo, o wii yo o mooftu haa ɓe njettoo galle mum. «Ñande mum oo ɗoo gorko ina weltii weltaare mawnde sanne. Kurtungu nguu yalti wuro, kaŋko gorko oo, o yaltini cakka kaa omo teɓɓoo ka, omo ɓuucoo ka, tan haa ciilal diftii ka e juuɗe makko. Oo gorko wii gite maɓɓe mbaawaa laaɓdude nayi, o naamnoo ɗum cakka kaa, tawa alaa ka. O waawaa wiide ko ciilal diftii e juuɗe makko. Gorko oo haalani sehil mum, wonde ina abboo ciilal ngal haa nde o yiiti cakka kaa fof. O wii oon o hootataa leydi maɓɓe tawa o yiitaani cakka kaa. «Joom galle am oo, addani mo innirde hoore makko Paate, ko waylude innde makko. O wiyetee ko Daado. O jooɗiima hitaande o naamnaaki gorko oo, haa heen gootol, o noddi sehil oo, o naamnii to gorko makko oo yahi. Oon waɗdiino aadi e gorko makko oo, hoto o haalan hay gooto so wonaa ñande Daado naamnii ɗum. O wii ñande Daado naamnii ndee, oon wii yontii haaleede. Oon haalani ɓe ko nawi oo ɗoo gorko. Kaŋko Daado, ko o gabbiiɗo oo ɗoo gorko, o waɗti hoore makko gorko. «Ñande kurtii mi ndee, o haalani mi oo ɗoo taarik. O wii so miɗo waawi mooftude, ina moƴƴi; so mi waawaa mooftude, o doga. Mbii moo mi so nanaama, tawat ko kaŋko haali, walla kaŋko yamiri. Mi woondii e yeeso Joomiraaɗo, so o yamiraano, mi haalataa. Gila oon sahaa, suudu makko, suudu am. Musiɓɓe tedduɓe, ko nii taarik oo siforii.» Tan yimɓe ɓee kaawaa sanne. Moni fof ina wondi e kaawis mawɗo. Laamɗo oo ummii darii. O wii: «Musiɓɓe tedduɓe, on nanii oo ɗoo taarik?» Yimɓe ɓee mbii: «Min nanii kay, laaɓii cer! Hono ɓee mbaawi laamaade leydi nde moƴƴa.» Laamɗo oo wii: «Miin mi mawnii, miɗo yiɗi waɗtude laamu nguu e juuɗe maɓɓe. Ko mbii ɗon heen?» Yimɓe ɓee mbii: «Aahaa, aahaa!..» Laamɗo wii: «Mi waɗtii laamu nguu e juuɗe Daado.» Daado wii: «Mi waɗtii laamu nguu e juuɗe Diiye, ngati ko kaŋko waawi mooftude sirlu. Ko sirliyaŋke mo janfotaako waawi laamaade leydi. Diiye wii: «Mi waɗtii laamu nguu e juuɗe Yero, ngati ko kaŋko anndi ko woni ndimaagu. Maa neɗɗo rimɗa nde waawa rimɗinde leydi.» Yero haɓɓitaa. Ɗoo ɗemngal Yero teppitii. O wii: «Duuɓi joyi, miɗo yiiloo cakka. Mi yahii wubboyde. Mi wubbii gubbal am, mi tirii gaccungol am, mi tampii, mi ɗomɗii, mi tallii gaccungol am sara ɓokki, mi leliima dow gaccungol hee, njii mi huunde ina jalba nder luuro ɓokki hee. Ummii mi, njolnu mi juuɗe am e nder luuro ɓokki hee, taw mi ko cakka kaa! Mi ɓamii ka, coom mi ka e tekkere am, ngar mi ɗo weendu ɗoo, coccu mi ka, paw mi ka dow wutte am miɗo fadi haa ka saaɗa. Oo ɗoo debbo ina lootoo sara am. Mi ƴeɓtii cakka kaa miɗo yaha, miɗo hoota leydi amen. Tan haa oo ɗoo debbo luuki: "Ngaree, gujjo wujjii cakka am!" Hol ko mbaaw mi haalde?» Yimɓe ɓee mbii: «Hay batte, ɗii kaawisaaji.» Daado wii Diiye: «Mi humanii ma e Yero: ngonaa jeewo, mi wona lemmbel.» Waaw haala'en mbii: «Ko ɗoo nawliigu fuɗɗii.» Nguun ndimaagu ngu Daado holli, woni tan ko e rewɓe, alaa e worɓe, so kulle mum, so daabaaji mum... Yero woni laamɗo. Diiye woni deenoowo sirlu leydi. Daado woni ñaawoowo leydi ndii.
Dado était une fille très belle et charmante. Elle était convoitée par tous les hommes de son époque. Que tu sois riche ou pauvre, il faut savoir surmonter cètte épreuve pour prendre Dado en mariage - “Prendre chaque jour une poignée de nourriture et une goutte d'eau, durant 30 jours.”. A travers cette histoire, nous apprendrons une leçon de morale: “Nous serons récompensés pour notre souffrance.”
Daado ko suka debbo jooɗɗo no feewi, belɗo ƴiiƴam no feewi wonnoo. Koo ndaartaaɗo no feewi e worɓe e sahaa makko. Ngona galo walla baasɗo, Daado wii tan alaa ɓamoowo ɗum dewgal so wonaa ɓaawɗo “Ñaamde longere e wooɓre wootere ndiyam ñalawma fof haa timma balɗe capannɗe tati.” E nder jangde men deftere nde maa en keɓ heen waaju - “Maa en njoɓoye tampere men.”